روند شکل گیری محدوده در گذر تاریخ:

با توجه به گسترش شرقی – غربی شهر مشهد (بعلت وجود کوهستانی بودن جبهه شمالی و جنوبی و عدم قابلیت در جبهه شرقی شهر به خاطر زمینهای کشاورزی) محدوده مورد مطالعه در زمانی از تاریخ شهر مشهد، دروازه پایانی مشهد محسوب می شده است. بر طبق مطالعات صورت گرفته در سال 950 ه‍ ق به دستور شاه طهماسب حصار دوم شهر مشهد پیرامون شهر کشیده شد. با کشیدن این حصار منطقه مورد مطالعه همچنان در خارج شهر محسوب می شد زیرا محدوده از طرف  غرب به میدان توحید امروزی ختم می گردید

حد فاصل سالهای 1305 ه‍ ش تا 1312 ه‍ ش، یعنی در عرض زمان کمتر از 7 سال که مقارن با تاج گذاری رضاشاه و سفر او به مشهد جهت افتتاح کنگره بین المللی هزاره فردوسی بود مهر (ماه سال 1312) شهر و به تبع محدوده مورد مطالعه دگرگون گشت در این میان می‌توان به احداث خیابانهایی چون خیابان پهلوی (ارگ) اشاره نمود. کم کم محدوده مورد مطالعه در منتهی الیه مشهد قرار گرفت. وجود میدان فردوسی به عنوان ورودی شهر از قسمت جاده شمالی و همچنین یکی از دورازه های اصلی غربی، در آن دوران مطرح گردید. به علت دور شدن از بافت مرکزی بافت جدید مشهد به سمت کاربری های مسکونی سوق داده می شد.

کم کم و با گسترش بیشتر مشهد در زمان محمدرضا شاه پهلوی، قسمتی به مشهد اضافه شد که شهر جدید نام گرفت. امروزه با وجود گذشت سالیان متمادی منطقه سجاد همچنان به شهر جدید معروف می باشد. هر چند که گسترش مشهد از منطقه سجاد هم فراتر رفته است. در شروع دوره چهارم گسترش شهر مشهد، میدان فردوسی از حالت مبدا ورود خارج می شود و بعنوان یکی از شاخصه های اصلی شهر مشهد در داخل شهر مطرح می گردد.

موقعیت مکانی محدوده در شهر مشهد:

این محدوده در بخش غربی بخش مرکزی شهر مشهد واقع گردیده و در آکس حرکتی حرم مطهر می‌باشد. مساحت زمین سایت چیزی در حدود 9 هکتار می‌باشد.

- موقعیت محدوده به لحاظ اقتصادی:

از لحاظ اقتصادی منطقه مورد مطالعه از فعالیت بالایی برخوردار نمی‌باشد، ولیکن میدان فردوسی به عنوان شاهراه اصلی عمل می‌کند و می‌تواند از پتانسیل بالایی برخوردار شود.

- موقعیت محدوده به لحاظ جمعیتی:

محدوده مورد مطالعه با وجود باغهای آستان قدس، اداریهای بلوار خیام و زمینهای بایر اطراف سایت، از تراکم نسبی جمعیت بالایی برخوردار می‌باشد و این بدلیل وجود مجتمع‌های مسکونی فراوانی می باشد که در محدوده وجود دارد.

- موقعیت محدوده به لحاظ حوزه اداری:

محدوده مورد مطالعه از لحاظ اداری، از نقاط شاخص و با اهمیت مشهد به حساب می‌آید.

وجود بلوار خیام که راسته ای اداری می‌باشد و در حال حاضر منطقه‌ای با اهمیت در فعالیتهای اداری روزمره است، اهمیت زیادی هم  به محدوده میدان فردوسی داده است.

در بلوار خیام اداراتی قرار دارند که نقش مرکزیت را دارند و در نتیجه با تمام مردم شهر در ارتباط هستند.

- موقعیت محدوده به لحاظ فضای سبز:

در محدوده میدان فردوسی، وجود باغات و زمینهای متعدد آستان قدس درصد فضای سبز را بالابرده است. ضمن اینکه محله‌بندی و طراحی جدید شهری، پارکهای محلی را نیز برای هر بخش مسکونی به صورت جداگانه در نظر گرفته است.

- موقعیت محدوده به لحاظ تفریحی – فراغتی:

تمام تفریحات مردم مشهد و زائرین شهر به فضاهای سبز و پارکها ختم می‌شود و مردم این شهر از تفریحاتی نظیر سالنهای تئاتر، کنسرت، موزه ها و گالری‌ها و… که نقش اساسی در گذران اوقات فراغت دارند محروم می‌باشند. یکی از گونه‌های تفریح مردم در ایران، گردش و خرید از مراکز تجاری است. و یکی دیگر از رایج ترین تفریحات مردم استفاده از فضاهای فرهنگی موجودی چون سینماها می‌باشد. (که آن هم در حد جوابگویی به نیاز فزاینده جامعه شهری مشهد نمی‌باشد.)

برای بررسی این موضوع نخست باید به نمادهای متفاوت فرهنگ در مشهد اشاره کنیم:

الف: کاربریهای فرهنگی: نظیر کتابخانه، سینما، سالن نمایش و کنسرت، نمایشگاهها و گالری.

ب: عناصر فرهنگی: که عبارتند از بخشها و بناهای تاریخی و قدیمی.

با توجه به تعریف بالا براحتی می‌توان دریافت که محدوده مورد مطالعه از لحاظ نمادهای فرهنگی از ضعف بسیار بالایی برخوردار است. نبود هیچ یک از کاربریهای فرهنگی در این بخش از مشهد چندان مطلوب و منطقی به نظر نمی رسد.

شبکه دسترسی محدوده سایت:

شبکه دسترسی‌های یک شهر، بدنه و ساختار اصلی فرم هر شهر را تشکیل می‌دهند. به عبارت دیگر یکی از عوامل عمدة تعیین کننده فرم هر شهر، شبکه دسترسی های آن شهر است و بدیهی است هر شبکه خصوصیات خاص خود را داشته و از امتیازات و محدودیتهای ویژه ای برخوردار است. بر این اساس هویت، شناسایی و مقایسه فرم شهرها می تواند در وهله اول از طریق شبکه دسترسی های آنها انجام پذیرد.

در این میان میدان ها نقش مهم و حیاتی را در شبکه دسترسی های شهر را ایفا می‌کنند      و بعضاً به عنوان مکانهایی خاص در شهر تعریف می شوند که نشانه شهری واقع می‌گردند.

در زندگی شهری امروز، میدان ها نه تنها محل اتصال و ارتباط خیابانها و فعالیتهای شهری به یکدیگرند، بلکه مظهر و آئینه زندگی در شهر نیز می توانند به حساب آیند. به همین اساس باید انتظار داشت که در فرهنگهای مختلف میدانها به صورتهای گوناگون و متنوعی متبلور می شوند.

بزرگترین مشکل حرفه طراحی شهری امروز در همه جای دنیا، فقدان وسائل موثر و کافی جهت انجام دخالتهای لازم در بافت شهر، ایجاد کنترل و یا هدایت آن و بوجود آوردن امکان پیاده کردن ایده های جدید بوده است.

با توجه به آنچه گفته شد، شبکه دسترسی یک شهر که شامل خیابانها، تقاطع ها و میدان می‌باشد، مهمترین و موثرترین فضاهای عمومی شهری به حساب می‌آیند که در مالکیت عموم بوده و بنابراین مناسبترین امکانات را در اختیار طراح شهری قرار می دهد تا از این طریق بخش اعظم فضاهای عمومی شهر که در ضمن اسکلت کلی شهر را نیز تشکیل می‌دهند سامان بخشیده و نهایتاً به ایجاد نظم و هویتی مناسب برای کل شهر بیانجامد.

در این میان میدانها نقشی اساسی و پررنگ را در طراحی شهری بازی می‌کنند و از پتانسیل بالایی در جنبه های مختلف برخوردار می باشند.

میدان فردوسی:

مهمترین مسائلی که در میدان فردوسی دیده می شود به شرح ذیل است:

- تراکم اندک فعالیتهای متعدد و متنوع و استفاده کنندگان از فضا

- نا سازگار بودن بعضی از فعالیتهای داخل میدان (دستفروشی، پوست فروشی، نگهداری دام و…) با یک محیط سالم اجتماعی – فرهنگی.

- استفاده غیرمجاز از فضاهای عمومی اطراف توسط زائرین به جهت اقامت.

- عدم وجود پل هوایی مخصوص عابرین

- این فضا به علت موقعیت خاص آن (نزدیکی به مرکز مشهد، قرار داشتن در مسیرهای اصلی شهری و سرویس دهنده به بلوار های اصلی نظیر بلوار شهید صادقی و بلوار فردوسی) فضایی است که دائماً بصورت متراکم مورد استفاده پیاده ها و سواره ها قرار دارد.

- با اینکه این میدان از وسعت نسبی خوبی برخوردار است ولی با وجود این، بی نظامی حاصل ازعدم استفاده صحیح از فضاها باعث شده که اصطحکاک زیادی بین فعالیتها بوجود آمده و از کارآیی آن به شدت کاسته شود.

- پیاده های در حال انتظار در مبادی ورود به بلوارهای اصلی، بخش عمده ای از فضای سواره را اشغال می کنند.

- میدان فردوسی از مهمترین و قدیمی ترین و یکی از وسیع ترین میادین مشهد است.

محل جغرافیایی میدان و موقعیت ارتباطی آن بدون شک اهمیتی استثنایی برای این فضا بوجود آورده است، با وجود این میدان فردوسی فضایی است انباشته از مسائل گوناگون و بهترین نمونه از فضاهایی است که هیچگونه پیش بینی خاصی برای عابر پیاده در آن انجام نگرفته و پیاده ها همه در لابلای ماشین ها سرگردانند.

مسافرینی که در وسط میدان از وسایل نقلیه پیاده می شوند به علت عدم وجود فضای مناسب که آنها را به مقصدشان هدایت کند هر کدام راهی را در میدان پیش می گیرند که نهایتاً بطریقی خود را به مسیرهای موردنظر خود برسانند.

- با تمام اوصاف گفته شده در بالا، میدان فردوسی از بار فرهنگی بالایی برخوردار است که پتانسیل بالایی به میدان فردوسی بخشیده است