حلقه مفقوده شهر مشهد غفلت از طرح تفصیلی و طرح جامع است

بسیاری از ناهنجاری های شهر مشهد و گسترش پدیده حاشیه نشینی در آن به اجرا نشدن و یا نبود طرح های جامع و تفصیلی بازمی گردد. کارشناسان معتقدند امروز اگر شاهد گسترش افقی این کلان شهر و رویش قارچ گونه شهرک های اقماری در گوشه و کنار این کلان شهر هستیم علت اصلی آن به فراموشی سپردن طرح اصلی جامع شهر مشهد و تغییرات و بازنگری های پیاپی در طرح تفصیلی مشهد مقدس است.
در حالی که طرح های جامع و تفصیلی می تواند الگو و ملاک توسعه و شهرسازی باشد متاسفانه سالهای زیادی است که سلیقه ای عمل کردن متولیان شهرسازی در شهر بزرگی چون مشهد، رهاورد و پیامدهای منفی بسیاری را به ارمغان آورده و این چندگانگی ها صدای مردم را نیز درآورده است.

اعتراضات منطقه
یکی از شهروندان مشهدی اظهار داشت : قطعه زمینی را در یکی از مناطق شهر مشهد سال ها قبل خریداری کرده ام و مدت زمانی طولانی است که دنبال اخذ مجوزهای قانونی برای احداث سرپناه در این زمین هستم ولی شهرداری می گوید، برای این اراضی طرح تهیه نشده است.
وی افزود: این در حالی است که در اطراف این زمین، شهرداری کارگاه ساخته است و افراد دیگری نیز ساخت و سازهای مسکونی انجام داده اند

وی اظهار داشت: شهرداری ها، پاسخگویی به ارباب رجوع را وابسته به مصوب شدن طرح های جدید جامع و تفصیلی شهر مشهد می دانند. یک عضو شورای اسلامی شهر مشهد نیز در این باره گفت: در ملاقات های مردمی اعضای شورای شهر مشهد مرتب شاهد اعتراض مردم نسبت به طرح تفصیلی شهر هستیم. وی افزود: در حال حاضر طرح تفصیلی قبلی در یک طرف خیابان اجازه ساخت و ساز و تراکم 4 طبقه در 2 واحد را می دهد ولی برای طرف دیگر خیابان این اجازه وجود ندارد و این منطقی نیست.
غلامرضا بصیری پور افزود: مردم به طرح تفصیلی بیش از طرح جامع اعتراض دارند. وی با اعلام اینکه این طرح ها به شورا و شهرداری برنمی گردد و متعلق به گذشته است، گفت: مردم و کارشناسان بسیاری از تصمیمات ناشی از اجرای این طرح های کهنه را غیرعادلانه می دانند.

نایب رئیس شورای اسلامی شهر مشهد بر تسریع در تهیه طرح های جامع و تفصیلی مشهد با استفاده از تجارب و نظرات کارشناسان و صاحب نظران مورد تایید و مورد اعتماد تاکید کرد و افزود: باید طرحی تهیه شود که هر روز کسی مدعی تغییر آن نشود و مشکلات مردم و شهر را کاهش دهد
شریف مسرور دیگر عضو شورای اسلامی شهر مشهد نیز که اخیرا شهردار این کلان شهر را به علت انتخاب مدیران ضعیف برای طراحی طرح جامع این شهر تهدید به استیضاح کرده است در این باره گفت: حلقه مفقوده و عامل بسیاری از مشکلات، عوارض اجتماعی، مالی و تبعات آن در شهر و شهرداری مشهد، غفلت از طرح های تفصیلی و جامع مشهد است

وی افزود: اگرچه با گذشت زمان شاهد بازنگری در این طرح ها بوده ایم، ولی این بازنگری ها نیز مشکلات عدیده ای را ایجاد کرده است. همچنین شاهد دستورالعمل ها و تصمیم هایی در مورد تراکم و کاربری های شهری هستیم که تبعات اولیه آن، نارضایتی مردم، ترافیک و ناهنجاری های شهری است. وی ضرورت بازنگری در طرح های جامع و تفصیلی را واجب تر از نان برای مردم شهر مشهد توصیف کرد و افزود: اگرچه شهرداری مشهد براساس توافق با وزیر مسکن و شهرسازی برای تهیه این طرح آستین بالا زده است ولی افرادی که برای تهیه طرح انتخاب شده اند صلاحیت لازم را برای انجام این کار سنگین و تخصصی ندارند

مسرور افزود: تهیه طرح جامع و تفصیلی مشهد نیاز جدی و اقدامی ماندگار و پاسخگوی نیاز 15 تا 20 سال آینده مشهد است و اگر در تهیه آن یک خطای فاحش روی دهد مردم سال ها با آن درگیر و معترض به عملکرد ما به عنوان اعضای شورای اسلامی شهر مشهد خواهند بود. وی طرح های فعلی مورد استناد در مجموعه شهرداری و سازمان های متولی نظیر مسکن وشهرسازی را فاقد کارایی دانست و گفت: تصمیمات موردی ونارضایتی مردم، ناشی از ناهمگن بودن و پاسخگو نبودن طرح موجود با نیازهای مشهد است طرح فعلی جوابگو نیست
طرح جامع شهر یک طرح بلندمدت است که در خصوص نحوه استفاده از اراضی و مرتبه بندی آنها، حوزه های مسکونی، بازرگانی، کشاورزی، تاسیسات شهری و نیازهای عمومی و شهری و خطوط کلی ارتباطی و محل احداث و مراکز خطوط انتقال نیرو، ترمینال ها، تاسیسات و تجهیزات شهری و نوسازی و بهسازی و اولویت های آن در شهر اعلام نظر می کند، از طرفی ضوابط و مقررات مربوط به حفظ بناهای تاریخی و مناظر طبیعی را مشخص می سازد.

مدیر معماری و شهرسازی سازمان مسکن و شهرسازی خراسان رضوی نیز اظهار داشت: طرح جامع شهر براساس مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی کشور در مقاطع زمانی 10 ساله تهیه می شود که در صورت ایجاب شرایط قابل تجدیدنظر است
مهندس محمدحسن اکبرزاده ابراهیمی افزود: کلان شهرهایی نظیر مشهد که دارای شرایط خاص هستند و حاشیه نشینی و توسعه نامتوازن و تمرکز در آن به وجود آمده براساس مصوبه سال 74 هیئت وزیران باید دارای طرح مجموعه شهری باشند که قرارداد تهیه طرح مجموعه شهری مشهد با مشاور منعقد شده است و در همان قالب طرح جامع شهر نیز در دست تهیه است تا انشاءا... بحث توزیع مناسب و عادلانه امکانات و خدمات، توزیع متناسب جمعیت و توازن آن در شهر و اطراف آن سر و سامان یابد

به گفته وی طرح جامع شهر مشهد 12 سال قبل مصوب شده است و تا سال 95 هم قابل استناد است ولی مسئولان احساس کرده اند این طرح جوابگوی مشهد نیست و باید اصلاح شود
وی افزود: براساس توافق وزیر مسکن و شهرسازی و مسئولان مسکن و شهرسازی استان خراسان رضوی و شهرداری مشهد کار تهیه طرح جدید جامع برای شهر مشهد به شهرداری محول شده است ولی در نهایت باید به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی کشور برسد
مدیر معماری و شهرسازی سازمان مسکن و شهرسازی خراسان رضوی گفت: طرح تفصیلی نیز براساس ضوابط و معیارهای کلی طرح جامع شهر تهیه و ابلاغ می شود که نحوه استفاده از اراضی را در سطح محلات مختلف و موقعیت و مساحت دقیق آن را برای هر یک از کاربری ها تطبیق می دهد. وی تعیین شبکه عبور و مرور، میزان تراکم جمعیتی و ساختمانی در واحدهای شهری و اولویت های مربوط به بهسازی و نوسازی را از دیگر اهداف تهیه طرح های تفصیلی برشمرد. وی تهیه و تغییرات بعدی طرح تفصیلی را از وظایف کمیسیون ماده 5 شهرسازی در استان اعلام کرد

طرح های جدید در دستور
سرپرست حوزه شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز با اشاره به اهمیت طرح های جامع و تفصیلی در اداره شهرها از تهیه طرح های جدید جامع و تفصیلی برای کلان شهر مشهد پس از 15 سال خبر داد
گفت: تهیه و تدوین طرح های جامع و تفصیلی شهر مشهد براساس تفاهم نامه وزیر مسکن و شهرسازی و شهردار مشهد به شهرداری این شهر واگذار شده است
وی افزود: طرح های جامع و تفصیلی شهر مشهد براساس شاخص های تعیین چشم انداز 20 ساله این کلان شهر تهیه و تدوین می شود
سرپرست حوزه شهرسازی و معماری شهرداری مشهد گفت: با تصویب طرح جامع و تفصیلی مشهد، تمام نقاط شهر براساس برنامه و طرح کارشناسی اداره خواهد شد

وی در توضیح ابعاد مختلف طرح جامع شهر مشهد گفت: در این طرح تمام مسائل شهر مشهد نظیر ساخت و ساز، حمل و نقل، محیط زیست، جمعیت و... لحاظ و چگونگی توسعه شهر مشهد ترسیم شده است
وی بااعلام اینکه براساس این طرح توسعه و گسترش شهر مشهد در سطح افقی عملی نبوده است، افزود: در توسعه و گسترش شهر مشهد به دلیل رعایت حریم شهر، توسعه یافتگی متوقف خواهد شد
وی در خصوص چگونگی انجام ساخت و سازها در مشهد با اجرای طرح تفصیلی این شهر گفت: براساس این طرح، بلندمرتبه سازی در مشهد ضابطه مند می شود و براساس پهنه بندی های صورت گرفته انجام خواهد شد. به گفته وی جهت گیری جدید در ساخت و سازهای مشهد محدوده کننده نبوده بلکه ضابطه مند می شود که به اعتقاد ما منجر به توزیع صحیح خدمات شهری خواهد شد.
مسعودی با انتقاد از ساخت و سازهای بی رویه طی سال های نه چندان دور در مشهد گفت: خودکفا شدن اداره شهرداری ها و نبود منابع مالی پایدار عامل ساخت و سازهای لجام گسیخته در مشهد و برهم خوردن نظم این کلان شهر بوده است

وی بخش مهمی از رویکرد طرح جامع شهر مشهد را متوجه بافت های فرسوده دانست و افزود: براساس آمار 2500 هکتار، گستره بافت های فرسوده مشهد است که عمده ساخت و سازهای مشهد در سال های آینده در این بافت انجام می شود

این مقام مسئول با اعلام اینکه 70 درصد ساختمان های موجود در شهر مشهد فاقد استانداردهای ایمنی است خاطرنشان ساخت با اجرای طرح جامع مشهد به نوعی شهر بر روی شهر و این بار براساس ضوابط و استاندارد تعیین شده ساخته خواهد شد

اشکالات اساسی
شهردار قبلی مشهد نیز تسریع در تهیه طرح های جامع و تفصیلی شهر مشهد را خواستار شد. سیدهاشم بنی هاشمی در این باره گفت: شهر مشهد تاکنون 2 طرح جامع داشته است که دوران 25 ساله نخستین طرح به پایان رسیده است و اکنون سال سیزدهم اجرای دومین طرح جامع شهر مشهد است.
به گفته وی دومین طرح جامع شهر مشهد که تا سال 1395 قابل اجراست دارای اشکالات اساسی بوده و نبود طرح تفصیلی شهر مشهد نیز در اداره این کلان شهر مشکلاتی را ایجاد کرده است.
وی افزود: طرح های جامع جزو طرح های بالادستی محسوب می شود که حاکمیت باید آنها را تهیه کند و طرح تفصیلی هم زیرمجموعه طرح جامع است

»بنی هاشمی« تصریح کرد: در راستای تسریع در تهیه طرح جامع مشهد در پاییز سال گذشته بین وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداری مشهد توافقنامه ای به امضا رسید که براساس آن شهرداری مشهد برای نخستین بار در تهیه طرح های جامع و تفصیلی این شهر با وزارت مسکن و شهرسازی همکاری می کند.
شهردار مشهد افزود: این توافقنامه نقطه عطفی در عرصه حضور شهرداری ها در تهیه طرح های جامع و تفصیلی است. وی با اشاره به اینکه 9 ماه از زمان عقد این توافقنامه می گذرد گفت: برای اجرای آن زمان زیادی وجود ندارد و این طرح باید تهیه، تصویب و ابلاغ شود تا لااقل از سال 1387 قابل بهره برداری باشد

وی در پاسخ به این سوال که دلایل کندی تهیه طرح توسط مجموعه شهرداری چیست، اظهار داشت: براساس این توافقنامه برای تهیه طرح های جامع و تفصیلی شهر مشهد باید 3رکن شورای راهبری، نهاد برنامه ریزی و مشاوران تهیه کننده طرح های توسعه شهری تاکنون تشکیل می شدند که به علت برخی مشکلات، این ارکان هنوز شکل نگرفته اند
وی از برخی مانع تراشی ها و همکاری نکردن برخی دستگاه ها در این زمینه ابراز نگرانی کرد و افزود: اجرای موفقیت آمیز این توافق و عملی شدن طرح های جامع و تفصیلی شهر مشهد می تواند زمینه افزایش اختیارات مدیریت شهری را فراهم کند