بازنده این روزها هم ما هستیم که آسمان آبی، هوای سالم، آرامش طبیعت و فراغت از روزمرگی‌ها را پای شهرنشینی  قربانی کردیم و حالا هر کدام از اینها رؤیاهای ما را تشکیل می‌دهند.

همه‌مان دوست داریم تا هر از چندی فارغ از گرفتاری‌های روزانه شهر را ترک کنیم و دنبال کور سوی آرامش به روستایی برویم تا فراغت از زندگی شهری را در بهانه‌هایی ساده بیابیم و از آن لذت ببریم و اینگونه است که در تعاریف گردشگری، گردشگری روستایی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های طبیعت‌گردی این روزها با اقبال زیادی روبرو است خیلی‌ها دوست دارند که صبح‌ها با «خروس‌خوان» از خواب بیدار شوند و در دشت‌های مشرف به روستا ورزش کنند و از طبیعت لذت ببرند. غذای محلی بخورند و خلاصه چند روزی قید زندگی پیچیده شهری را بزنند.

جدی‌ترین توجه به موضوع گردشگری روستایی در ایران پیرو سیاست‌های دولت در طرح ساماندهی عشایر و رسیدگی به وضع معیشتی روستاییان قابل پیگیری است که جز مباحث اصلی برنامه چهارم توسعه به شمار می‌آید. رسیدگی به مسائل عشایر پیش از همه برعهده سازمان امور عشایر نهاده شده و این سازمان با در دست گرفتن کارهای خدماتی و عمرانی وظیفه زنده نگهداشتن فرهنگ غنی عشایر را به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سپرده است.

در نخستین همایش ویژه توسعه گردشگری روستایی و عشایری که در اسفند ماه سال گذشته بر پا شد،همه مسئولان سازمان میراث فرهنگی به اتفاق از رونق گردشگری روستایی در صورت توجه به عشایر و روستاییان سخن گفتند در این همایش از عشایر ایران به عنوان گروه‌هایی یاد شد که با توجه به حفظ سنت‌ها و زندگی کردن به روش‌های چندصد ساله می‌توانند گردشگران زیادی را به ایران بکشانند علاوه بر آن به روستاهایی اشاره شد که علیرغم گسترش وسایل ارتباطی و تجهیزات زندگی همچنان به عنوان مراکزی سرشار از آرامش زندگی و بکارت طبیعت پابرجا هستند و می‌توانند به حوزه‌های گردشگرپذیر بدل شوند از این روستاها و سکونتگاه‌های عشایر ایران به عنوان پایگاهی مهم برای احقاق رویای جذب 20 میلیون نفر گردشگر بین‌المللی تا سال 1404 هجری شمسی یاد می‌شود و این موضوعی بود که در همایش توسعه گردشگری روستایی و عشایری هم به شدت مورد توجه قرار گرفت.

برگزارکنندگان این همایش اظهار امیدواری کردند تا طی بیست سال آینده 5/1 درصد گردشگری بین‌المللی را با درآمدی حدود 25 میلیارد دلار از آن خود کنند و قول دادند در تحقق این پروژه توجه به گردشگری روستایی را به صورت جدی‌تر مدنظر قرار دهند.

کلید طلایی روستا

توسعه گردشگری روستایی و عشایری عامل مهمی در نجات روستاها، اشتغال و کارآفرینی، ایجاد شغل مکمل در کنار بیکاری‌های فعلی روستائیان و شناساندن میراث ملی در مناطق روستایی وعشایری است.

از طرفی باید به پتانسیل‌های این مناطق برای جذب گردشگر هم گوشه‌چشمی داشت. تنوع نژادی، ادیان گوناگون، گویش‌های متفاوت، جشن‌ها و بازی‌های محلی، مراسم آئینی و مذهبی، تنوع غذایی در کنار پوشش‌های متنوع یومی در واقع کلیدهای طلایی و البته کمتر مورد توجه قرار گرفته گردشگری روستایی و عشایری است. از سال 1383 که طرح توریسم روستایی و عشایری کلید خورد تاکنون بر روی  حدود دویست روستا کارهای مطالعاتی انجام شده است.

در سال گذشته 375 روستا هدف گردشگری بوده‌اند که طرح مطالعاتی  40 روستا از این روستاها به پایان رسیده است. قرار است امسال هم طرح‌های مطالعاتی روی 50 روستا هدف گردشگری تکمیل شود. البته دبیر کمیته توریسم روستایی و عشایری سازمان میراث فرهنگی، منابع دستی و گردشگری قول داده بود که امسال فعالیت‌های ویژه دیگری هم در این حوزه انجام شود که بعضی‌شان هنوز به نتیجه نرسیده است.

چاپ کتاب توریسم روستایی و عشایری تا پایان مرداد 86، هماهنگی با دفاتر خدمات گردشگری و راهنمایان تور برای جذب توریست روستایی و عشایری؛ برگزاری نشست‌های روستایی با دهیاران و برنامه‌ریزی‌های زیرساختی برای ایجاد کمپینگ‌های عشایری در 5 استان (اصفهان، فارس، اردبیل، چهارمحال و بختیاری و آذربایجان شرقی) در زمره برنامه‌هایی قرار دارند که هنوز به ‌نتیجه مطلوبی نرسیده‌اند.

سفر عشایر، کوچ درآمدها

عشایر ایران از اقوامی هستند که طی قرون گذشته زندگی دسته‌جمعی خود را همچنان حفظ کرده‌اند و ساختار فرهنگی و اجتماعی خود را بی‌تغییر نگاه داشته‌اند. کوچ عشایر یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری ایران است که اگر مورد توجه قرار گیرد می‌تواند سهم عمده‌ای از درآمد گردشگری را عاید ایران کند. بعضی گردشگران خارجی به ویژه اروپایی‌ها علاقه شدید به آشنایی با فرهنگ کوچک و عشایر دارند و البته در این میان کوچ ایل قشقایی از فارس و عشایر چهارمحال و بختیاری از خوزستان می‌تواند هر ساله هزاران گردشگر را به ایران جذب کند.

اگر تنها در همین دو ایل برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای تاسیس کمپینگ‌های چادری در کنار چادرهای عشایر، استفاده از صنایع‌دستی، محصولات کشاورزی، غذاهای بومی و بهره‌مندی از مراسم آیینی مخصوص گردشگران انجام شود هم می‌توان اقتصاد عشایر را با ارتقا همراه کرد و هم با جذب گردشگران، این جاذبه به جهانیان معرفی شود. البته نباید فراموش کرد که آنچه برای استفاده از ظرفیت‌های بالقوه و پتانسیل‌های موجود در روستاها و مناطق عشایری از درجه اهمیت بالایی برخوردار است شامل برنامه‌هایی است که با دانش مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی ایلات و عشایر منطبق باشد.

یک روستا، یک محصول، یک تجربه موفق

با گسترش و رونق گردشگری روستایی در جهان، کشورهای موفق در زمینه جهانگردی با استفاده از روش‌های موفق بازاریابی سیاستی را در پیش گرفتند که به سیاست «یک روستا، یک محصول» معروف است براساس این سیاست هر روستا یا هر دهکده تنها یک محصول یا یک تجربه تخصصی به گردشگران ارائه می‌کند.

نکته مهمی که در این نوع بازاریابی گردشگری نهفته است جذب گردشگران روستایی با علایق ویژه است که از لحاظ تیپ‌شناسی اغلب جزو گردشگران ثروتمند محسوب می‌شوند که برای دستیابی به اهداف مورد نظرشان هزینه‌های هنگفتی صرف می‌کند تا از یک تجربه فراموش نشدنی لذت ببرند.

دهکده چترهای آفتابی در ژاپن و روستاهای تک محصوله بامبو در چین و تایلند در زمره نمونه‌های بارز این سیاست پولساز قرار دارند.

در راستای توسعه گردشگری روستایی باسیاست «یک روستا، یک محصول» باید از استان کردستان به عنوان یک استان با روستاهایی مستعد برای پذیرش گردشگری روستایی نام برد. مثلا مرغوب‌ترین توت‌فرنگی‌های ایران در این استان کشت می‌شوند و در صورت انجام برنامه‌ریزی مناسب این استان می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری روستایی در ایران بدل شود.

معجزه روستا

حالا روستا یک واژه نوستالژیک است برای آنهایی که در مسیر بدون توقف شهرنشینی گاهی دوست دارند به کناره خاکی جاده بیایند و لحظه‌ای آرامش را بازیابند. گردشگری روستایی می‌تواند در ایران به صنعتی پردرآمد بدل شود به شرطی که شرط اول را فراموش نکنیم: برنامه‌ریزی.

مسعود میر