محله های قدیمی شهر مشهد (2)

بالا خیابان

بالاخیابان جزء محلات بزرگ شهر محسوب و تا اوایل سالهای 1300 ش مشهد تنها دارای دو خیابان شرقی و غربی بود بنام بالاخیابان یا خیابان علیا که از فلکه دروازه قوچان شروع می شد و تا بست بالا یا بست علیا و صحن عتیق (صحن انقلاب) ادامه داشت . و پایین خیابان (ته خیابون در لفض عامیانه مردم ) که از بست پایین یا بست سفلی به سمت شرقی تا محل پنج راه پایین خیابان فعلی امتداد داشت .این خیابان سراسری "شهر مشهد" را به دو بخش شمالی یا پشت به حضرت شامل محلات قبرمیر،نوغان،قتلگاه،ته پل محله ، آب میرزا و بخش جنوبی یا رو به حضرت شامل محلات باغ عنبر ، سراب، چهارباغ ،ملک،کوچه ارگ، سرشور،عیدگاه و جدیدها تقسیم می کرد و آبادانی شهر مشهد تا قبل از توسعه و خیابان کشی های جدید بر محور و امتداد همین خیابان بود که محدوده آباد آن کمی پایین تر از میدان شهدا در کوچه باغ عنبر فعلی شروع و از قسمت شرقی به پنج راه پایین خیابان تمام میشد.
از کوچه باغ عنبر به بالا آبادی و رونق چندانی وجود نداشت امتداد بالاخیابان به سمت بالا یا غرب تا دروزاه قوچان فعلی گذرگاه و معبر بی‌قواره ای بود که در بعضی نقاط از عرض فعلی خیابان پهن‌تر و در برخی محل‌ها باریکتر بوده و نهر آب خیابان به صورت جوی فاقد دیواره جانبی از آن عبور می کرد که در اطراف آن کاروانسراهای بزرگ محل نگهداری اسب، شتر و کارگاههای دباغی ، صباغی ،انبارهای غله و بوجاری بود.

پایین خیابان

محله پایین خیابان همان امتداد محور عمده ارتباطی شهر از بست پایین حرم مطهر حضرت رضا(ع) تا پنج‌راه ته خیابان (پایین خیابان ) است که طول آن 884 متر بوده است بر اساس برآوردهای انجام گرفته این محله دارای 1585 خانوار جمعیت 1288 دربند مغازه بوده است حدود 12 کاروانسرا در این محله که عمده در حاشیه پایین خیابان بوده‌اند، قرار داشته است که بخش عمده‌ای از آنها تخریب گردیده‌اند.

 ارگ

یکی ازمحلات کوچک ولی با اهمیت از نظر پایگاه اجتماعی – اقتصادی در محدوده بافت قدیم شهر مشهد ، محله ارگ می‌باشدبه علت نزدیکی و مجاورت این محله با بنای مقر حکومتی(ارگ) و سکونت عده‌ای از طبقات بالای جامعه شهری در انی محله با عنوان "محله ارگ" نامگذاری شده است . این محله درجنوب‌غربی شهر مشهد متصل به بنای ارگ بوده و علی‌رغم تخریب بنای ارگ قدیم شهر مشهد ، کوچه‌‌ای به نام کوچه ارگ وجود دارد. در مطلع شمس ذکر شده که "محله ارگ مابین مغرب و جنوب‌شهر واقع و خود ارگ در کنار این محله متصل به باروی شهر است که حصار آن از یک طرف همان حصار شهر است .

ادامه دارد ...

 محله های قدیمی شهر مشهد